Theo quan điểm của Kitô giáo, AI nên phục vụ nhân loại, không phải thống trị nhân loại và phải được phát triển với sự hiểu biết rõ ràng về những hạn chế của nó liên quan đến các khía cạnh đạo đức và tâm linh của cuộc sống con người.

Sự phát triển nhanh chóng của Trí tuệ nhân tạo (AI) đã thúc đẩy các cuộc thảo luận rộng rãi trên nhiều lĩnh vực khác nhau của xã hội, bao gồm cả thần học. Đối với những người Kitô hữu, AI mang lại cả cơ hội và thách đố. Mặc dù AI có tiềm năng cải thiện cuộc sống con người và thúc đẩy sứ mệnh của Giáo hội, nhưng nó cũng gây ra những lo ngại đáng kể về mặt đạo đức và thần học. Khám phá các khía cạnh chính theo quan điểm Kitô giáo về AI, bao gồm phẩm giá con người, trách nhiệm đạo đức, việc quản lý và mối quan hệ đầy thách thức giữa công nghệ và đức tin, là cơ hội để bước vào cuộc đối thoại đầy thú vị trong thế giới công nghệ hiện nay.

1- Phẩm giá con người và Imago Dei

Một chủ đề trung tâm trong thần học Kitô giáo là niềm tin rằng con người được tạo dựng theo “hình ảnh và giống Thiên Chúa” (Imago Dei), như được sách Sáng Thế Ký chương 1 câu 27 chỉ ra. Học thuyết này phân biệt loài người với phần còn lại của thụ tạo, con người được trao tặng phẩm giá và khả năng hành động về mặt đạo đức. Theo quan điểm của Kitô giáo, trong khi AI có thể mô phỏng một số khía cạnh nhất định của trí thông minh con người, thì nó lại thiếu hình ảnh thiêng liêng thấm nhuần giá trị và trách nhiệm đạo đức của con người. Như Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhấn mạnh, “Công nghệ phải phục vụ lợi ích chung của tất cả mọi người và chăm sóc thế giới được tạo ra” (Phanxicô, 2015). AI, bất kể tính phức tạp của nó, không thể sở hữu linh hồn, ý thức hoặc tác nhân đạo đức.

Sự phân biệt này trở nên quan trọng khi xem xét các hàm ý đạo đức của sự phát triển AI. Trong khi AI có thể thực hiện các nhiệm vụ bắt chước nhận thức của con người, chẳng hạn như ra quyết định trong chẩn đoán y khoa hoặc phán quyết pháp lý, thì quan điểm Kitô giáo lập luận rằng trách nhiệm đạo đức đối với những quyết định này phải thuộc về con người. Là những người mang hình ảnh của Thiên Chúa, con người có khả năng độc nhất trong việc phân biệt các giá trị đạo đức và đưa ra những lựa chọn dựa trên lương tâm và đức tin (Verbeek, 2021).

2- AI và quyết định đạo đức

Một mối quan tâm đáng kể trong đạo đức của Kitô giáo là vai trò mà AI có thể đóng trong việc đưa ra các quyết định đạo đức. Các hệ thống AI ngày càng được sử dụng trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, chiến lược quân sự và xe tự vận hành, nơi các quyết định có thể có hậu quả sống còn. Những người Kitô hữu tin rằng mặc dù AI có thể xử lý các tập dữ liệu lớn và cung cấp phân tích dự đoán, nhưng nó không thể nắm bắt hoàn toàn sự phức tạp của kinh nghiệm, lòng trắc ẩn và lý luận đạo đức của con người (Coeckelbergh, 2020). Do đó, truyền thống luân lý của Kitô giáo khẳng định rằng trách nhiệm cuối cùng đối với việc đưa ra quyết định về mặt đạo đức phải thuộc về con người, những người được hướng dẫn bởi lý trí, lương tâm và mặc khải của Thiên Chúa.

Việc ngày càng phụ thuộc vào AI để ra quyết định làm dấy lên mối lo ngại về sự xói mòn trách nhiệm của con người. Đối với những người Kitô hữu, điều này thách thức mệnh lệnh trong Kinh Thánh là hành động công bằng và yêu thương (Mi-kha 6,8). Việc AI thiếu trực giác đạo đức hoặc hiểu biết về phẩm giá con người khiến nó không phù hợp để đưa ra những quyết định đòi hỏi sự đồng cảm, lòng tha thứ và sự phân định đạo đức, tất cả đều là một phần không thể thiếu trong đạo đức của Kitô giáo.

3- Quản lý và lợi ích chung

Một yếu tố quan trọng khác trong quan điểm của Kitô giáo về AI là khái niệm quản lý. Theo Kinh Thánh, con người được giao phó việc chăm sóc công trình sáng tạo (Sáng Thế Ký 2,15). Điều này mở rộng sang thế giới công nghệ, công nghệ phải được sử dụng theo cách thúc đẩy lợi ích chung và bảo vệ phẩm giá con người. Khi AI ngày càng được tích hợp vào xã hội, các Kitô hữu được kêu gọi suy ngẫm về cách sử dụng AI một cách có trách nhiệm. Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã từng cảnh báo về “sự sùng bái công nghệ” có thể dẫn đến một xã hội phi nhân tính (Bênêđictô XVI, 2009). AI không được phát triển hoặc triển khai theo cách làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng, gây hại cho môi trường hoặc gạt ra bên lề những nhóm người dễ bị tổn thương.

Hơn nữa, tiềm năng thay thế lao động của con người của AI đặt ra những câu hỏi về đạo đức. Mặc dù AI có thể nâng cao năng suất, nhưng nó cũng đe dọa thay thế việc làm, đặc biệt là những công việc do những người lao động thu nhập thấp đảm nhiệm. Các Kitô hữu được kêu gọi ủng hộ các hệ thống kinh tế ưu tiên phúc lợi của con người hơn lợi nhuận, đảm bảo rằng những tiến bộ công nghệ mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người bị gạt ra bên lề (Phanxicô, 2015).

4- AI và chủ nghĩa siêu nhân: một thách thức thần học

Sự trỗi dậy của chủ nghĩa siêu nhân, một phong trào tìm cách nâng cao khả năng của con người thông qua AI và các công nghệ khác, đặt ra một thách đố thần học quan trọng. Những người theo chủ nghĩa siêu nhân hình dung ra một tương lai mà AI có thể kéo dài tuổi thọ của con người vô thời hạn hoặc thậm chí đạt được sự bất tử. Đối với những người Kitô hữu, điều này đặt ra những câu hỏi sâu sắc về bản chất của sự sống, cái chết và sự phục sinh. Đức tin Kitô giáo dạy rằng sự sống vĩnh cửu là một món quà từ Thiên Chúa, không phải là thứ con người có thể đạt được thông qua các phương tiện công nghệ (x. Ga 3,16). Những nỗ lực vượt qua những hạn chế của con người thông qua AI có thể được coi là một nỗ lực “đóng vai Chúa”, làm suy yếu niềm tin vào sự quan phòng của Thiên Chúa.

Kết luận

Tóm lại, AI đặt ra cả cơ hội và thách thức cho những người Kitô hữu. Mặc dù AI có thể được khai thác vì mục đích tốt, chẳng hạn như cải thiện chăm sóc sức khỏe, giáo dục và truyền giáo, nhưng nó cũng đặt ra những lo ngại về mặt đạo đức và thần học về phẩm giá con người, trách nhiệm đạo đức và việc quản lý công trình sáng tạo. Theo quan điểm của Kitô giáo, AI nên phục vụ nhân loại, không phải thống trị nhân loại và phải được phát triển với sự hiểu biết rõ ràng về những hạn chế của nó liên quan đến các khía cạnh đạo đức và tâm linh của cuộc sống con người. Các Kitô hữu được kêu gọi tham gia vào quá trình phản biện quan trọng về việc sử dụng AI, đảm bảo rằng AI thúc đẩy lợi ích chung và phù hợp với thánh ý của Thiên Chúa đối với sự sáng tạo.

Lm. Micae Rua Trần Phạm Hoàng Gia Thi, SDB

-----------

Tài liệu tham khảo

Đức Bênêđictô XVI. (2009). Caritas in Veritate. Nhà xuất bản Vatican.

Coeckelbergh, M. (2020). Đạo đức AI. Nhà xuất bản MIT.

Francis. (2015). Laudato Si: Về việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta. Nhà xuất bản Vatican.

Verbeek, P. P. (2021). Công nghệ đạo đức: Hiểu và phác họa đạo đức của sự vật. Nhà xuất bản Đại học Chicago.

Hoi Dong Giám Mục Viet Nam