Hôm 27/07/2022, Đại sứ quán CHLB Đức ở Hà Nội thông báo họ không thể cấp thị thực cho hộ chiếu phổ thông có số serial bắt đầu bằng ‘P’ của Việt Nam. Công dân Việt Nam dùng loại hộ chiếu này mà đã nhận được thị thực loại C hoặc D cũng được phía Đức khuyến cáo không tìm cách nhập cảnh Đức.

Mẫu hộ chiếu mới của Việt Nam được cấp từ ngày 1/7/2022, NGUỒN HÌNH ẢNH,CAND.COM.VN

Đây là loại hộ chiếu có bìa màu tím than – thay cho bìa màu xanh lá cây – do phía Việt Nam cấp từ ngày 01/07/2022.

Lý do phía Đức nêu ra là, theo đánh giá của họ, một số thông tin kỹ thuật trong loại hộ chiếu này của Việt Nam “chưa tương thích” với yêu cầu của các cơ quan chức năng nội địa Đức.

Thiếu nơi sinh - POB?

Theo tìm hiểu của BBC News Tiếng Việt, qua phản ánh của cộng đồng mạng xã hội Việt Nam, thì hộ chiếu P của Việt Nam bỏ mục "Nơi sinh", thay vào đó là hàng số gồm có mã ghi nơi sinh.

Tuy thế, các số liệu này lại không nằm trong chip điện tử vì thế hệ hộ chiếu này của Việt Nam chưa có.

Việc này cũng được báo Thanh Niên ở Việt Nam xác nhận, căn cứ vào một công hàm của phía Đức. Theo đó, mẫu hộ chiếu P tím than của VN “chỉ có thể xác định được nơi sinh thông qua số định danh cá nhân có 12 chữ số và thông qua việc đối chiếu với một danh sách dài 7 trang”.

Số liệu dạng mã số này, theo cách hiểu thông thường, chỉ có giá trị với các cơ quan chức năng ở Việt Nam, vì việc lưu trữ, kiểm soát mã số này không nằm ở nước ngoài và các cục xuất nhập cảnh của Đức hay các nước khác không tiếp cận được, và họ cũng không có nhu cầu tiếp cận.

Công hàm 178/2022 của phía Đức, bằng tiếng Việt, gửi cho Bộ Ngoại giao Việt Nam nói rằng "Không thể cho rằng mỗi người làm nhiệm vụ kiểm tra (đối chiếu thủ công) đều có danh sách này.

Các quy định hộ chiếu của Vương quốc Anh, các nước EU và Hoa Kỳ ghi rõ họ không thể nào cấp hộ chiếu cho công dân thiếu nơi sinh.

Gọi là POB listing – Place of Birth, đây là “phần không thể thiếu của việc xác định danh tính, căn cước một cá nhân, và nó giúp phân biệt các cá nhân có cung tên, cùng ngày tháng năm sinh”, theo trang web chính phủ Mỹ.

“POB còn giúp việc chống lại các vụ cá nhân tìm cách đóng giả, chiếm đoạt căn cước của người khác.”

Văn bản của Anh Quốc yêu cầu ghi thị trấn, thành phố nơi sinh nhưng chấp nhận các trường hợp đặc biệt, cho phép ghi nơi sinh chỉ là tên quốc gia nước ngoài, nhất là với những người thuộc thế hệ đã cao niên, sinh ra tại các xứ từng là thuộc địa Anh: Zimbabwe, Jamaica, Ấn Độ...

Trong một số trường hợp, Anh Quốc yêu cầu ghi cả tên nước, ví dụ: Kingston, Jamaica hay London, Canada để phân biệt với các địa danh trùng tên ở Anh.

Các quy định quốc tế, áp dụng cho mọi hãng hàng không, hàng hải chuyên chở hành khách xuyên quốc gia, nói rằng giấy thông hành, hộ chiếu sử dụng tại cửa khẩu – qua máy đọc, hoặc nhân viên biên phòng xem xét – đều phải có trang số liệu cá nhân.

Gọi là data page, trang này có ảnh, họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi sinh, ngày cấp, và ngày hết hạn của các giấy tờ.

Mục nơi sinh (theo văn bản Hội nghị Montreal 2012) cần được ghi bằng tiếng Anh (Place of Birth), hoặc Pháp (Lieu de Naissance) kèm tiếng của quốc gia cấp hộ chiếu/giấy thông hành.

Tuy thế một số nước như Nhật Bản không ghi Nơi sinh mà có mục Nơi cư trú được đăng ký (Registered Domicile), và vẫn được quốc tế công nhận.

Hộ chiếu Hàn Quốc không có mục Nơi sinh nhưng có chip điện tử lưu giữ các số liệu phù hợp.

Khả năng người đem theo loại hộ chiếu ‘Không nơi sinh’, không có chip điện tử chứa đựng thông tin POB của Việt Nam sẽ không thể nào nhập cảnh vào bất cứ nước nào là khá cao.

Theo một người làm ngành du lịch ở Hà Nội cho BBC biết, đã có các trường hợp tạm không xuất cảnh được khỏi sân bay Nội Bài vì dùng hộ chiếu serial P từ chiều tối 27/07.

Hiện có ý kiến cho rằng vì quan hệ Đức-Việt "có một số vấn đề" nên mới xảy ra vụ ách hộ chiếu P ở cơ quan lãnh sự.

Trên thực tế, đây không phải là vấn đề chỉ với Đức mà ngay cả các hãng hàng không quốc tế đều hoàn toàn có quyền cấm lên khoang bất cứ ai dùng giấy thông hành, hộ chiếu có lỗi, hoặc có hạn khác với quy định của nước họ.

Việc này đã xảy ra với một số công dân Anh bay sang EU sau Brexit, khi các hãng hàng không EU không công nhận cách tính thời gian còn hạn trên hộ chiếu Anh như chỉ dẫn của Anh cho công dân mình.

Nhiều biểu tượng văn hóa

  Trang  data page trong hộ chiếu Việt Nam theo mẫu mới cấp từ ngày 1/7/2022

Các báo VN hồi đầu tháng 7 ca ngợi giá trị văn hóa của loại hộ chiếu mới serial P:

“Trên mỗi trang là hình ảnh tiêu biểu phong cảnh, hình tượng về chủ quyền quốc gia, di sản văn hóa nổi tiếng của đất nước, góp phần khẳng định và quảng bá những hình ảnh Việt Nam ra thế giới, thể hiện được truyền thống, lịch sử, địa lý, văn hóa Việt Nam như: Vịnh Hạ Long, Kinh đô Huế, Đền Hùng, Phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn, Bến cảng Nhà Rồng, Cột cờ Lũng Cú, cổng Tò Vò - Đảo Lý Sơn…"

Các chi tiết này "góp phần khẳng định và quảng bá những hình ảnh Việt Nam ra thế giới..." theo trang Thông tin Chính phủ.

Hộ chiếu Việt Nam mẫu cũ - NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

Thế nhưng, việc bỏ hay quên in mục Place of Birth – Nơi sinh, của người mang hộ chiếu, lại không được báo nào đề cập đến, và không rõ Bộ Công an VN có tìm hiểu thông lệ quốc tế là như thế nào.

Theo bộ này “mẫu hộ chiếu phổ thông mới đảm bảo các kỹ thuật bảo an, khó làm giả”.

Tuy thế, việc gắn chip điện tử chưa được tiến hành cho hộ chiếu phổ thông, công vụ, ngoại giao của Việt Nam đợt này, một báo VN cho hay.

Dự kiến việc gắn chip sẽ bắt đầu từ quý III, 2022.

Có khả năng ý định chuyển phần Nơi sinh vào chip điện tử - như hộ chiếu Hàn Quốc - đã không được VN thực hiện cho đợt cấp hộ chiếu từ 01/07.

Một khác biệt nữa của hộ chiếu mới Việt Nam cấp là có mục ghi Địa chỉ ở nước ngoài, được hiểu là dành cho “công dân Việt Nam sống ở nước ngoài”.

Tuy thế, theo tìm hiểu của BBC thì việc này thực sự không cần thiết, nhất là cho các cá nhân từ Việt Nam đi.

Vì một cá nhân có thể tạm trú ở nhiều hơn một địa chỉ, thậm chí ở một số nước khác nhau trong một chuyến đi.

Người Việt sống ở nước ngoài cũng hoàn toàn có thể có hai nơi ở, vì mục này ghi “(Một) Địa chỉ ở nước ngoài/Overseas Address”, mà không nói rõ đây là nơi ở (Residence), hay nơi làm việc. Có thể hiểu đây là việc tự chọn của mỗi người và câu hướng dẫn ngay trong trang đó của hộ chiếu cho phép họ dùng bút chì điền vào. Việc cho phép tẩy xóa, viết lại các địa chỉ mới tùy theo nhu cầu khiến mục này càng trở nên không cần thiết.

Điểm mới và thiết thực trong series này tuy thế là mục Trong trường hợp khẩn cấp báo tin cho thân nhân, giống mục Emergency contact or Next of kin, trong hộ chiếu Anh và EU.

BBC Tiếng Việt